Tilopa.
Mahamudra, po tybetańsku: czagja czenpo (cha rGya chen po) – w skrócie: czag czen. Ostateczna faza praktyki tantrycznej, według trzech szkół sarma (nowego tłumaczenia) – kagju, sakja i geluk.
Główna linia przekazu mahamudry wywodzi się od Buddy Wadżradhary, poprzez mahasidhów i lamów szkoły kagju: Tilopę, Naropę i Marpę.
Mahamudra dosłownie oznacza “wielki symbol, pieczęć lub gest”. Według “Tantry Czakrasamwary”, “mu” to mądrość – zrozumienie pustki, “dra” – wolność od samsary, a “maha” to ich nieodzielność. Kiedy następuje urzeczywistnienie pustki i uwolnienie od samsarycznego pomieszania, rzeczywistość staje się największym ze wszystkich symboli, samoistnym symbolem oświeconej natury.
Medytacja mahamudry polega na ciągłej świadomości wszystkiego czego doświadcza się w każdym momencie. Dzięki temu cokolwiek się wydarza staje się częścią ścieżki, a medytacja trwa nieprzerwanie, podczas każdej aktywności. Dzięki temu pojawia się odczucie odsłaniania i odkrywania prawdziwego stanu własnego umysłu i świata. Nie powiększa się zamętu poprzez dążenia do osiągnięcia czegokolwiek, a zamiast tego, akceptuje się rzeczy takimi jakie one są i nie poddaje się rozproszeniu. Wtedy zaciemnienia rozpuszczają się same z siebie. W końcu, nawet same zaciemnienia są uznawane za przejaw oświeconego stanu i nie są traktowane jak przeszkody.
Od samego początku aż do końca, mahamudra jest niczym innym jak chwilą obecną, w której wszystko jest kompletne. Nie ma niczego do zyskania ani do stracenia, dlatego też nie rodzi się nadzieja ani nie pojawia się lęk. Jest to samowyzwolenie “tu i teraz”, będące nieuwarunkowaną wielką radością. Umysł staje się w pełni urzeczywistnionym umysłem buddy, całkowicie przebudzonym.