Namkhai Norbu Rinpocze
Opisując świat zjawiskowy, który na ogół uważamy za rzeczywisty, Budda Śakjamuni używa w jednej z sutr wielorakich metafor. Te metaforyczne opisy porównują naszą rzeczywistość do spadającej gwiazdy, złudzenia optycznego, migocącej lampki maślanej, kropel rosy o świcie, baniek na wodzie, błyskawicy, snu i obłoków. Według Buddy cała złożona egzystencja, wszystkie dharmy, a w istocie wszystkie zjawiska, są faktycznie nierzeczywiste i bezustannie zmieniają się, jak w powyżej podanych przykładach.
Inna sutra wprowadza dodatkowe poetyckie metafory w celu ukazania istotnej nierzeczywistej natury naszego stanu. Są to: odbicie księżyca w wodzie, miraż, miasto składające się z dźwięków, tęcza, odbicie w lustrze, a także sen.
Przykład snu został podany w tych sutrach dlatego, ponieważ wszystkim nam wiadomo, że jeśli zbadamy sen, nie znajdziemy w nim niczego konkretnego. Mimo iż można odkryć pierwotne i drugorzędne przyczyny jego powstania, to i tak w samym śnie nie ma niczego konkretnego ani rzeczywistego.
Chociaż istnieje wiele różnych warunków, które mogą prowadzić do śnienia, to wytwór tych warunków, nasze sny, można na ogół podzielić na dwie główne kategorie: bardziej zwyczajne sny, pojawiające się z karmicznych śladów oraz inne rodzaje snów, które powstają z przejrzystości umysłu.
W tradycji medycyny tybetańskiej lekarz, który bada źródła choroby, bierze również pod uwagę to, do którego z tych trzech aspektów egzystencji odnoszą się sny chorej osoby. Dysponując tą informacją, lekarz może odkryć prawdziwy stan i sytuację w jakiej znajduję się ciało, energia i umysł chorej osoby. Niekiedy jednostka, która jest poważnie chora na trudną do wyleczenia chorobę, może się znajdować w tym stanie z powodu karmicznych przyczyn, jakie powstały w jej młodości lub nawet w poprzednim życiu. Może się również zdarzyć, że choroba stanowi rezultat jakiejś karmicznej przyczyny, wywołanej wskutek wykonywanych przez nią niedawno działań. W ten sposób metoda badania snów staje się jednym z najważniejszych środków analizowania i odkrywania głównych oraz drugorzędnych przyczyn problemu.
Co rozumiemy pod pojęciem snów związanych z trzema aspektami egzystencji jednostki? Te sny powstają w wyniku zaistnienia dowolnych doświadczeń ciała, mowy i umysłu. W ten sposób, doświadczenia bezpośrednio związane z elementami, energią i emocjami jednostki, mogą stać się natychmiastowymi przyczynami pojawienia się we śnie pozytywnych, negatywnych bądź neutralnych doświadczeń.
Na przykład osoba, która śpi w niewygodnej pozycji odczuwa niewygodę lub ból. Ta przeszkoda może stać się bezpośrednią przyczyną pojawienia się negatywnego snu. Jeśli dana osoba wskutek kłopotów z oddychaniem nie śpi dobrze, mogą się pojawić sny, w których się dławi lub dusi. Ponadto nietrudno zrozumieć, że uczucia takie jak radość czy smutek związane z umysłem, mogą również stanowić drugorzędną przyczynę powstania tego typu snów. Są to przykłady snów związanych ze stanami trzech aspektów egzystencji jednostki.
Jeśli chodzi o kategorię snów wywołanych przez karmę, to obejmuje ona sny, których przyczyna powstała w poprzednim życiu. W tego typu snach mogą się pojawić nieznane śniącemu rzeczy, których nie doświadczył w tym życiu, na przykład wizje innych krajów lub dziwnych ludzi o nieznanych obyczajach i języku. Te sny mogą się pojawiać tak często, że śniący zyska znajomość nieznanego sobie świata. Tego typu doświadczenia sugerują istnienie bardzo silnego nawyku z poprzedniego życia, który pozostawił karmiczny ślad w jednostce. Może się też pojawić sen o niezwykłym kraju i dziwnej osobie, która chce wpędzić w kłopoty lub zabić śniącego. Wskutek tego śniący doświadcza bardzo silnego uczucia strachu. Czasami oznacza to, że podobna sytuacja miała miejsce w poprzednim życiu – z powodu silnego oddziaływania, jaki wywarła na stan jednostki, pozostawiła po sobie karmiczny ślad. Ten ślad ponownie pojawia się wtedy, gdy dojrzewają drugorzędne warunki. Tego typu sen karmiczny może wystąpić w następującej sytuacji - jeśli ktoś zamordował mnie w poprzednim życiu, to w tym życiu ciągle mogę mieć sny, w których jestem mordowany. Nieprawdą jest, że to co śnimy, zawsze dotyczy naszych doświadczeń z tego życia. Jeżeli dane wydarzenie jest bardzo doniosłe, można je odczuwać życie za życiem. Kiedy sen jest bardzo głęboki, może wytworzyć się doskonały potencjał dla zamanifestowania się karmy z przeszłości w tym śnie.
Jeżeli w kimś utrzymują się wyłącznie silne napięcia, mogą się one powtarzać w jego snach. Kiedy jest się na przykład dzieckiem, któremu ktoś sprawia problemy, może się to potem pojawić w jego snach. Jeśli z kolei dzisiaj mam jakiś kłopot, może się on powtórzyć najbliższej nocy we śnie. Zasada polega na tym, że jeśli jest się silne napiętym i śpi się głęboko, to wtedy napięcie to ma tendencję do powtarzania się. To jest jeden rodzaj snów, karmiczny sen pagczag.
Słowo pagczag oznacza pozostawione przez coś ślady. Jeśli na przykład mamy butelkę po perfumach, ciągle możemy poczuć ślad przez nie pozostawiony. To jest pagczag. Tak wygląda pierwszy rodzaj karmicznego snu, ale niezbyt często doświadczają go wszyscy ludzie.
Karmiczne sny drugiego typu mają miejsce wtedy, gdy ich przyczyny rozwinęły się w młodości śniącego. Jeżeli w młodości ktoś został niespodziewanie przestraszony lub miał wypadek, doświadczenie to może pozostawić ślad i w późniejszym okresie życia mogą pojawić się sny, dosłownie lub tematycznie związane z tym wydarzeniem. Jeśli na przykład w dzieciństwie doświadczyło się trzęsienia ziemi, które spowodowało wielki strach, to w późniejszym życiu, odpowiednia, drugorzędna przyczyna – na przykład przeżycie innego trzęsienia ziemi – może zaktywizować potencjał zawarty w tym śladzie.
Do trzeciego rodzaju karmicznych snów zaliczają się sny powstałe z ostatnich działań, które głęboko poruszyły daną osobę. Osoba ta ostatnio mogła być bardzo zagniewana, wskutek czego mogła z kimś walczyć. Ten silny gniew pozostawia ślad. W wyniku tego powstaje sen o podobnej sytuacji lub treści.
Przyczyny wszystkich tych trzech rodzajów snów są głównie karmiczne, co oznacza, że wiążą się z wydarzeniem, które w głęboki sposób wpłynęło na daną jednostkę, pozostawiając ślady napięć, strachu czy innej silnej emocji. Logiczne jest więc, że po pozostawieniu śladu, częściej będą się pojawiać sny o korespondującej z nim treści.
Istnieją też podobne rodzaje snów, odnoszące się do przejrzystości jednostki, czyli sny związane z trzema aspektami egzystencji oraz z karmicznymi śladami. Czym jest sen przejrzystości? Sen przejrzystości manifestuje się wraz z pojawieniem się drugorzędnych przyczyn – dzięki drugorzędnym przyczynom manifestuje się jako przejrzystość . Możemy nawet otrzymać rady i przepowiednie na przyszłość, ponieważ istnieją drugorzędne przyczyny przyszłych wydarzeń. Sen przejrzystości manifestuje się wcześnie rano. Dlaczego? Ponieważ na początku, kiedy zasypiamy, śpimy bardzo głęboko. Z wolna zużywamy tę ociężałość i sen staje się lżejszy. Gdy staje się lżejszy, przejrzystość dużo łatwiej się manifestuje. Jeżeli udaje nam się praktyka stałej obecności, wówczas zmniejsza się ilość karmicznych snów. Dzieje się tak dlatego, ponieważ są one związane z napięciami. Stan kontemplacji czyli obecność, reprezentuje całkowitą relaksację, wskutek czego napięcia przestaną się ujawniać. W miejsce karmicznych snów pojawia się więcej snów przejrzystości.
Jeśli chodzi o ten rodzaj snu przejrzystości, który jest związany z trzema aspektami egzystencji, to wszyscy ludzie w swej naturze posiadają nieskończony potencjał i nieujawnione możliwości. Chociaż słońce świeci nieustannie, to czasem, z powodu chmur, nie widzimy go, a znowu innym razem możemy je dostrzec prześwitujące przez chmury. Podobnie, czasami w spontaniczny sposób pojawia się przejrzystość jednostki, dzięki czemu ma ona przejrzyste sny.
Ludzie, którzy praktykują Dharmę, starają się zrelaksować. Dzięki zrelaksowaniu ciała, energii i umysłu, elementy i energie stają się zrównoważone, a za sprawą tej momentalnej drugorzędnej przyczyny, powstają różne rodzaje snów przejrzystości. Dotyczy to szczególnie kogoś, kto wykonuje praktyki związane z czakrami i kanałami, kontrolującymi pranę i energię.
W przypadku pewnych jednostek, te rodzaje snów przejrzystości powstają dzięki przejrzystości ich umysłów nawet bez zastosowania drugorzędnych metod relaksacji ciała czy kontrolowania energii. Kiedy praktykujący rozwinął się lub osiągnął dojrzałość, zmniejszają się przeszkody, które zazwyczaj zaciemniają naturalną przejrzystość umysłu. Korzystając z analogii słońca można powiedzieć, że wtedy chmury w znacznej mierze zniknęły, i dzięki temu nieskończone promienie słońca mogą bezpośrednio się zamanifestować.
Kiedy wszystkie warunki są poprawne, a ciało, mowa i umysł wskutek rozwijającej się praktyki pozostają zrelaksowane, wówczas pojawia się wiele najrozmaitszych snów przejrzystości, a niektóre spośród nich mogą antycypować przyszłe wydarzenia. Podobnie jak zwykłe sny, zawierające karmiczne przyczyny z poprzednich żywotów, mogą się również pojawić sny przejrzystości związane z poprzednią karmą. Jeżeli śniący posiada odpowiednie zdolności, jest w stanie przypomnieć sobie całe poprzednie życie, sto, a nawet sto tysięcy żywotów. O tych niezwykłych snach, pojawiających się dzięki niczym nie zasłoniętej przejrzystości, możemy przeczytać w biografiach bodhisattwów i arhatów.
W rezultacie karmicznych śladów nagromadzonych w młodości, praktykujący może mieć sny przejrzystości. Jeżeli we wcześniejszym okresie swego życia, spotkał wielu niezwykłych nauczycieli, otrzymał od nich nauki i inicjacje, lub nauczył się metod praktyki, później może mieć sny, dzięki którym uzyskuje głębszą wiedzę na ten temat. Może nawet nabyć we śnie wiedzę lub zyskać znajomość metod praktyki, o których nigdy wcześniej nie słyszał. Może mu się pojawić wiele interesujących snów tego typu.
Sny przejrzystości związane z ostatnimi doświadczeniami, mogą powstać podczas czytania, jakiegoś bardzo ważnego tekstu Dharmy lub prowadzenia głębokiej rozmowy na temat praktyki. Stanie się to przyczyną pojawienia się snów dotyczących przeszłości, teraźniejszości lub nawet przyszłości.
Takie mamy rodzaje snów przejrzystości. Stanowią one kontynuację zwykłego typu snów i są bardziej od nich rozwinięte. Powstają głównie u praktykujących, którzy już mieli pewne doświadczenia pracy z własnymi snami, lub którzy we śnie utrzymywali przejrzystość i świadomość. Te rodzaje snów manifestują się z przejrzystości stanu umysłu jednostki, czyli rigpy.
Wiele metod praktykowania Dharmy, których uczymy się na jawie, można zastosować we śnie, po rozwinięciu świadomości snu. Praktyki te w istocie można łatwiej i szybciej rozwinąć we śnie, jeśli tylko posiada się zdolność świadomego śnienia. Niektóre książki mówią nawet, że jeśli dana osoba stosuje jakąś praktykę we śnie, to jest ona dziewięć razy skuteczniejsza od tej samej praktyki wykonywanej na jawie.
Stan snu jest nierzeczywisty. Kiedy odkryjemy to we śnie, przemożna siła tej wiedzy może wyeliminować przeszkody związane z uwarunkowaną wizją. Z tego powodu praktyka snu jest bardzo ważna dla wyzwolenia nas od nawyków. Potrzebujemy tego potężnego wsparcia, zwłaszcza dlatego, że emocjonalne przywiązanie, uwarunkowania i eksponowanie ego, które składają się na nasze zwykłe życie, były wzmacniane przez wiele, wiele lat.
W rzeczywistym sensie, wszystkie wizje, jakie mamy w ciągu życia, są jakby wielkim snem. Jeżeli dobrze je zbadamy, stwierdzimy, że wielki sen życia i mniejsze sny jednej nocy, nie tak bardzo różnią się od siebie. A kiedy naprawdę ujrzymy istotną naturę obu, zobaczymy, że pomiędzy nimi nie ma żadnej różnicy. Jeżeli dzięki temu w końcu wyzwolimy się z krępujących nas łańcuchów emocji, przywiązania i ego, zyskamy możliwość osiągnięcia ostatecznego oświecenia.