Dzogczen – Ścieżka samozwyzwolenia

Nauki sutry i tantry charakteryzują się metodami związanymi ze Ścieżką Wyrzeczenia oraz Przekształcenia. Natomiast metodą wykorzystywaną w naukach dzogczen jest Ścieżka Samowyzwolenia. Jednak bardzo ważne jest żeby zrozumieć, że dzogczen to nie tylko tytuł nauk.

Zwykle ludzie używają rożnych tytułów nauk, jak na przykład Upadesia. Uważacie je za coś specjalnego, ale w rzeczywistości nie odkrywacie tego czym jest dzogczen. Aby poznać i odkryć prawdziwe znaczenie nauk dzogczen nie potrzebujecie tytułu książki czy nauk ani jakiś szczególnych studiów, ponieważ kiedy czytacie czy posługujecie się książką, zdobywacie tylko intelektualną wiedzę. W taki sposób nigdy nie odkryjecie swojego stanu dzogczen.
Możecie go odkryć jeżeli będziecie uważnie słuchać nauk i starać się zrozumieć ich znaczenie, a później stosować metody. Metody polegają na tym, że konkretnie pracujecie ze swoim doświadczeniem.

Jest to jedyny sposób w jaki możecie odkryć prawdziwe znaczenie dzogczen. Nie znajdziecie go w żadnym tytule czy książce. Nie możecie być uwarunkowani przez książki – starajcie się zrozumieć to, co jest wam przekazywane. Na tym polega zasada wykorzystania własnych zdolności. Jeżeli ktoś nie posiada zdolności umożliwiających mu odkrycie swojego prawdziwego stanu, wtedy mówimy, że taka osoba nie ma wystarczających zdolności do stosowania nauk dzogczen. Jednak nie oznacza to, ze nie może ona czytać czy analizować książek.

Ludzie, szczególnie na Zachodzie nie mają żadnych problemów z czytaniem książek i analizowaniem. Każdy umie czytać i oceniać. Ludzie lubią czytać książki przed snem – zwykle mają ich wiele w pobliżu łóżka. W ten sposób można mieć dużo przyjemności ale nigdy nie da się odkryć swojej prawdziwej natury. Dlatego też musimy zrozumieć prawdziwe znaczenie nauk.

PRZEKSZTAŁCENIE

Przede wszystkim musicie zrozumieć co oznacza “samowyzwolenie”. Jaka jest różnica pomiędzy Ścieżką Samowyzwolenia i Ścieżką Przekształcenia. Kiedy mówimy “przekształcenie”, opieramy się na pojęciach czystej i nieczystej wizji. Nasz stan jest przedstawiany za pomocą symbolu wadżry, z dwoma aspektami czystego i nieczystego wymiaru.

Jeżeli nie zna się tych podstawowych pojęć, wtedy nie wiadomo jak i co można przekształcić. Przekształcacie nieczystą wizję w czystą – swoje pięć skupisk (skandh) w pięciu buddów, a pięć elementów w ich pięć yum, partnerek, pięć emocji w pięć mądrości. Nie tylko posługujecie się precyzyjnym pojęciem czystej i nieczystej wizji, ale także uważacie, że nieczysta wizja nie posiada żadnej wartości, jako że stanowi aspekt samsary. Dlatego też przekształcacie ją w czystą wizję.

SAMOWYZWOLENIE

Kiedy mówimy o samowyzwoleniu nie opieramy się na koncepcji przekształcenia. Samowyzwolenie nie oznacza, że przekształcacie coś jednego w coś drugiego. Nie istnieje nawet pojęcie czystego czy nieczystego. Oczywiście nie oznacza to, że kiedy wykonujesz praktykę dzogczen twoja nieczysta wizja natychmiast znika. Ale kiedy przebywasz w stanie kontemplacji, nie istnieje żadna koncepcja czystego czy nieczystego. Wtedy znajdujesz się w stanie samowyzwolenia.

O zasadzie samowyzwolenia możesz się więcej nauczyć korzystając z przykładu zwierciadła. W naukach dzogczen używamy symbolu zwierciadła ażeby uzyskać wiedzę i zrozumienie. Jak? Przede wszystkim, w lustrze powinieneś obserwować siebie, nie tylko patrzeć na przedmioty, osądzać i myśleć co jest dobre, a co złe, co czyste, a co nieczyste. Kiedy opierasz się na takich koncepcjach, masz dualistyczną wizję.

Jak ją pokonać? Obserwuj siebie zamiast patrzeć na zewnętrzne przedmioty. Na przykład, kiedy patrzysz w lustro widzisz swoją twarz, swoją egzystencję. W ten sposób możesz odkryć jak wygląda twoja twarz. Obserwując siebie, odkrywasz swoje ograniczenia, swoją egzystencję.

Zwykle nie obserwujemy siebie – szczególnie wtedy, kiedy poświęcamy się intelektualnym studiom. Jak długo posiadacie koncepcje swojego punktu widzenia, tak długo istnieje również punkt widzenia innych. Jeżeli upieracie się przy swoim, musicie negować punkt widzenia innych, co oznacza osądzanie wszystkiego, patrzenie na zewnętrzne przedmioty i analizowanie – coś całkiem innego niż obserwowanie siebie.

POGLĄD

Wszystkie tradycje sutry i tantry mówią o punkcje widzenia, czyli tała i każda tradycja ma swój tała. Jeżeli na przykład praktykujesz w tradycji sakjapa, wtedy uczysz się punktu widzenia sakjapów. Jeżeli w tradycji kagjupa, uczysz się tego punktu widzenia. Wtedy bronisz punktu widzenia kagju i negujesz inne. Istnieje wiele sporów pomiędzy szkołami i uczonymi. Jeżeli studiujesz teksty Madhjamiki i Pradżniaparamity, musisz korzystać z ich metod. Najpierw studiujesz nauki jednej szkoły, później drugiej, a następnie je porównujesz. Wtedy zawsze rodzą się kwestie sporne.

Dlaczego powstają spory i wszystko dzieje się w ten sposób? Wynika to z tego, że punkt widzenia, tała, tworzy się poprzez patrzenie na przedmioty. Uważasz coś za dobre albo złe, rozsądzasz jakbyś patrzył na obiekt. Twoje zmysły są skierowane na obiekt, analizujesz i oceniasz. W ten sposób możesz tylko rozwijać intelektualne studia.
Na przykład, jeżeli chcesz prowadzić wykłady na uniwersytecie, musisz umieć dokonać pewnego rodzaju analizy, w przeciwnym przypadku ludzie nie uznają cię za uczonego. Jednakże nie jest to metoda umożliwiająca wyzwolenie z samsary czy uzyskanie urzeczywistnienia. Aby odkryć swoją własną naturę musisz obserwować siebie zamiast inne przedmioty. Dlatego też w naukach dzogczen używamy przykładu patrzenia w zwierciadło.

Patrzenie w lustro jest oczywiście tylko przykładem, ponieważ nie odkryjesz wszystkich swoich ograniczeń i problemów tylko patrząc w lustro. Obserwując własne ograniczenia, swoją egzystencję, postawę i intencje możesz odkryć wiele źródeł swoich problemów. Zwierciadło jest symbolem, który pomaga zrozumieć, że konieczne jest obserwowanie siebie, zamiast osądzania innych.

POTENCJAŁ

Inną bardzo ważną funkcją zwierciadła jest uzmysłowienie nam tego czym jest nasz potencjał. Wszystkie czujące istoty, nie tylko ludzie, posiadają nieskończony potencjał. Jeżeli jesteśmy ludzkimi istotami, to na przykład w przeciwieństwie do zwierząt, możemy zaobserwować i odkryć, że posiadamy wielki potencjał. Jak możemy odkryć ten potencjał i jego naturę? Posługując się znowu przykładem zwierciadła jesteśmy w stanie zrozumieć co oznacza przebywanie we własnej prawdziwej naturze. Poznanie, czy też przebywanie we własnej prawdziwej naturze oznacza, że pozostajemy poza osądami i analizą. Możemy się tego nauczyć od zwierciadła.

DUALISTYCZNA WIZJA

Kiedy patrzycie w lustro znajdujące się przed wami, widzicie różne rodzaje odbić. Mogą to być ładne albo brzydkie rzeczy, duże albo małe, o różnych kolorach i kształtach. W sutrach, naukach Buddy, jest powiedziane, że wszystko opiera się na współzależności. Przedmiot przed lustrem i zdolność lustra do odbijania są współzależne. Dzięki tej współzależności manifestuje się odbicie. Jest ono nierzeczywiste, ale dobrze wiadomo, że przedmiot jest rzeczywisty. Wtedy wciąż pozostajecie w dualistycznej wizji, opierając się na przekonaniu, że wy jesteście tutaj, a to co widzicie, jest tam, w lustrze. Odbicia pojawiają się w zwierciadle. Są nierzeczywiste, ale my uważamy, że przedmiot jest rzeczywisty. Patrzycie w lustro i chociaż przynajmniej macie pojęcie o tym co jest “nierzeczywiste”, nie jest to prawdziwa wiedza i nie ma żadnego zastosowania. Jest tylko intelektualną wiedzą. Tak wygląda normalna sytuacja.

BYCIE ZWIERCIADŁEM

Kiedy mówimy, że posiadamy wiedzę, albo że odkryliśmy swoją prawdziwą naturę i pozostajemy w niej, oznacza to, że jesteśmy zwierciadłem. “Bycie zwierciadłem” i “patrzenie w zwierciadło”, to dwie całkiem różne rzeczy. Kiedy “jesteśmy lustrem” nie mamy żadnej koncepcji dualistycznej wizji.

Kiedy odbicie manifestuje się w zwierciadle, dlaczego tak się dzieje? Z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że zwierciadło posiada zdolność manifestowania nieskończonej ilości odbić. Taka jest jego właściwość. Kiedy jakiś przedmiot znajduje się przed lustrem, które posiada właściwość odbijania, w naturalny sposób odbicie pojawi się w nim. Co więcej, lustro nie ma żadnej idei sprawdzania czy akceptowania przedmiotu, który odbija. Nie potrzebuje do tego żadnego programu. To właśnie nazywa się jego zdolnością, czyli nieskończonym potencjałem.

Podobnie my, również posiadamy nieskończony potencjał, ale jesteśmy ignorantami w tej dziedzinie. Kiedy nie znamy swojej prawdziwej natury, wtedy zawsze uważamy: “ja jestem tutaj”, a “przedmiot jest tam”, “patrzę i widzę przedmiot”, itp. Nie odkryliśmy, że jesteśmy jak lustro i jeżeli nigdy tego nie zrobimy nie będziemy mogli funkcjonować jak zwierciadło. Kiedy odkryjecie, że jesteście jak zwierciadło, istnieje prawdopodobieństwo, że będziecie jak ono.
Kiedy jesteście jak lustro nie macie żadnych problemów z odbiciami – mogą one być duże, małe, ładne, brzydkie, dowolnego rodzaju. Wtedy, dla was odbicia stanowią jedynie przejaw waszych właściwości, które są takie jak lustra. Kiedy nie macie żadnych problemów z odbiciami, wtedy możecie zrozumieć samowyzwolenie. Niczego nie zmieniacie ani nie przekształcacie. Pozostajecie jedynie w swojej prawdziwej naturze.

Przypomnijcie sobie pojęcie “jednego smaku” w naukach mahamudry czy dzogczen semde. Zrozumiecie je jeżeli faktycznie będziecie zwierciadłem. Niezależnie od tego czy odbicie jest ładne czy brzydkie, nie zrobi to wam żadnej różnicy. Kiedy pozostajecie w swojej prawdziwej naturze, nic się nie zmienia. Takie jest prawdziwe znaczenie samowyzwolenia.

BEZPOŚREDNIE WPROWADZENIE

Kiedy nauczyciel daje bezpośredni przekaz oznacza to, że używa metod żebyście mogli uzyskać doświadczenie. Poprzez to doświadczenie możecie odkryć albo uzyskać wprowadzenie do swego pierwotnego stanu. Inaczej mówiąc, uzyskujecie zrozumienie albo odkrywacie swój stan rigpa, “bezpośredniej obecności”. Można używać różnych nazw ale to nic nie zmienia.

Praktyką jest kontemplacja, która polega na zrozumieniu, że rzeczywiście przebywa się w tym stanie wiedzy, tak jak zwierciadło. Wtedy możemy powiedzieć, że jesteśmy w stanie kontemplacji. Dopóki nie uzyskacie tego doświadczenia i nie odkryjecie tego stanu, możecie mówić o kontemplacji, ale będzie to tylko nazwa. Kontemplacja nie jest tylko pojęciem, ale czymś co odkrywamy poprzez doświadczenie. W dzogczen jest to słynny stan rigpa. Dopóki go nie odkryjemy, dzogczen pozostanie tylko słowem.

BEZPOŚREDNIE DOŚWIADCZENIE

W naukach dzogczen, nauczyciel objaśnia metody, służące do odkrycia tego stanu. Kiedy ktoś mówi, że praktykuje nauki dzogczen, nie znaczy to, że odmawia modlitwy czy powtarza mantry albo robi jakieś wizualizacje. Znaczy to, że podąża za nauczycielem i stosując metody odkrywa ten stan. Kiedy już go odkryje, potrzebuje jeszcze wielu metod aby go urzeczywistnić. Odkrycie stanu swojej prawdziwej natury i urzeczywistnienie jej, to całkowicie różne rzeczy.

Wielu ludzi uważa, że kiedy uzyskają pewne doświadczenia albo coś odkryją, są już oświeceni. Jednakże takie odkrycie nie oznacza jeszcze oświecenia. Stan oświecenia polega na uzyskaniu bezpośredniej wiedzy o tym czym jest stan rigpa i że nie dochodzi się do tego tylko poprzez intelektualne studia. Kiedy podchodzicie do nauk w intelektualny sposób, najpierw pojawia się wiele idei – myślicie, osądzacie i analizujecie. Możecie używać tych idei albo je odrzucić, ale kiedy napotykacie na poważne problemy, odkrywacie, że jednak nie jest to prawdziwa wiedza. Ponieważ nie posiadacie żadnego bezpośredniego doświadczenia jest to jedynie ślepe naśladownictwo. Bezpośrednie wprowadzenie i odkrycie własnej prawdziwej natury oznacza, że poprzez swoje zmysły uzyskujemy bezpośrednie doświadczenie i dzięki niemu odkrywamy naszą prawdziwą naturę.
Na przykład, jeżeli pokażę wam jakiś przedmiot, możecie na niego spojrzeć i przekonać się jaki ma kształt i kolor. Jeżeli później poproszę, żebyście o nim zapomnieli, nie będziecie mogli tego zrobić, ale jeżeli poproszę was, żebyście zmienili swój pogląd na jego temat, będziecie w stanie to zrobić. Dlaczego? Ponieważ widzenie przedmiotu jest bezpośrednim doświadczeniem. Odkrycie własnej prawdziwej natury jest podobne do tego.

Kiedy studiujecie w intelektualny sposób, korzystacie z idei jakiejś innej osoby. Dzisiaj możecie wierzyć swojemu nauczycielowi, ale niekoniecznie jutro. Zawsze zmieniacie swoje idee. Macie ten problem ponieważ nie odkryliście swojego stanu. Taki jest słaby punkt intelektualnych studiów.

ODKRYCIE

Kiedy mówimy “odkrycie” mamy na myśli bezpośrednie doświadczenie. Szczególnie jeżeli praktykujecie nauki dzogczen, musicie odkryć swoją naturę bezpośrednio, korzystając z metod. Kiedy odkrywacie swoją naturę, równocześnie odkrywacie wartość przekazu. W tym przypadku, odkrywacie również zasadę i funkcjonowanie nauk. Nie oznacza to, że akceptujecie coś albo o czymś decydujecie.

W ten sam sposób, poprzez doświadczenie odkrywacie wartość nauczyciela, ale nie podejmujecie decyzji, że nauczyciel musi być waszym rdzennym guru. Zwykle ludzie wybierają rdzennego guru, ponieważ jest bardzo sławny, albo uznawany za kogoś ważnego. Wtedy, nawet jeżeli nie odkryjecie swojej prawdziwej natury mówicie, “O to mój rdzenny guru”, ale idziecie do kogoś innego, żeby ją odkryć. Jest to intelektualny sposób decydowania o tym kto ma być rdzennym guru.

NIE MA O CZYM DECYDOWAĆ

Nie ma o czym decydować jeżeli chodzi o ścieżkę, nauki czy mistrza. Nie musicie o niczym decydować ani nic akceptować. Szczególnie jeżeli spotkacie poważnego nauczyciela dzogczen, nigdy nie poprosi was o zaakceptowanie nauk, nauczyciela czy przekazu. Nauczyciel prosi was tylko o odkrycie i daje wam odpowiednie metody. Pracując razem z tymi metodami, staracie się to odkryć. Kiedy odkrywacie jedno, odkrywacie wszystko. Taka jest podstawa nauk dzogczen. Wystarczy tylko raz otworzyć oczy żeby zobaczyć wszystko, nie trzeba ich już ponownie otwierać.

W naukach dzogczen mówi się, że kiedy odkryjemy swoją prawdziwa naturę, odkrywamy wszystko. Na przykład wielu mistrzów dzogczen nigdy nie studiowało w intelektualny sposób. Kiedy otrzymywali bezpośrednie wprowadzenie, praktykowali i używali metod i kiedy stawali się przebudzonymi byli również wykształconymi uczonymi. Tak to działa.

Podstawą jest to, ażeby odkryć swoją prawdziwą naturę. Aby to zrobić, najpierw musimy otworzyć oczy, przyjrzeć się swojej sytuacji, swoim ograniczeniom i wyciągnąć z tego wnioski. Pamiętacie nauki Buddy o przyczynie i skutku. Jeżeli otworzycie oczy i nie będziecie siebie ograniczać, wtedy odkryjecie wszystko – szczególnie to, jak pracować z naukami, przekazem i metodami.